De energietransitie is in volle gang. Steeds meer huishoudens wekken hun eigen stroom op met zonnepanelen en de vraag naar elektrische auto’s blijft stijgen. Deze verschuiving naar hernieuwbare energie brengt echter een nieuwe uitdaging met zich mee: de opslag van al die energie. Batterijen zijn belangrijk om vraag en aanbod op elkaar af te stemmen, maar de productie ervan is intensief en vraagt om schaarse grondstoffen. Hier komt het concept van de circulaire economie om de hoek kijken. In plaats van het traditionele ‘maken, gebruiken en weggooien’, draait een circulaire aanpak om het zo lang mogelijk in de kringloop houden van producten en materialen. Voor de batterijindustrie betekent dit een revolutie in hoe we kijken naar opslagcapaciteit. Een afgedankte batterij is namelijk zelden waardeloos; vaak is het juist het begin van een nuttig tweede leven. In dit artikel duiken we in de wereld van batterijhergebruik en recycling, en ontdekken we hoe uw toekomstige thuisbatterij misschien wel een verleden op de snelweg heeft gehad.

Van lineair naar circulair energiebeheer

In een lineaire economie delven we grondstoffen, maken we een product, en belandt het uiteindelijk op de afvalberg. Voor lithium-ionbatterijen—de standaard in zowel elektronica als elektrische voertuigen (EV’s)—is dit model onhoudbaar. De winning van lithium, kobalt en nikkel heeft een grote ecologische impact.

De circulaire benadering pakt dit probleem aan door de levensduur van batterijen te maximaliseren. Dit gebeurt in twee hoofdstadia:

1. Hergebruik (Second Life): De batterij krijgt een nieuwe toepassing zonder dat deze volledig uit elkaar gehaald hoeft te worden.
2. Recycling: De materialen worden teruggewonnen om nieuwe batterijen van te maken.

Het tweede leven van EV-accu’s

Het meest veelbelovende voorbeeld van circulariteit vinden we op het snijvlak van de auto-industrie en woningbouw. Elektrische auto’s vereisen batterijen die enorme piekprestaties kunnen leveren om snel op te trekken en grote afstanden af te leggen. Na verloop van tijd, vaak na vele jaren intensief gebruik, degradeert de capaciteit van zo’n accu.

Wanneer de capaciteit van een EV-batterij zakt tot ongeveer 70 à 80 procent van het oorspronkelijke vermogen, wordt deze vaak als ‘niet meer geschikt’ beschouwd voor de auto. De actieradius neemt af en de prestaties verminderen. Maar technisch gezien is de batterij nog lang niet op.

Waarom ‘oude’ autobatterijen perfect zijn voor thuis

Voor een thuisbatterij liggen de eisen heel anders. Een opslagsysteem in de garage of kelder hoeft geen auto van twee ton in enkele seconden naar 100 km/u te lanceren. De belasting is veel gelijkmatiger en minder intensief. Hierdoor kunnen accu’s die afgeschreven zijn voor mobiliteit, nog jarenlang (soms wel tien jaar of langer) perfect functioneren als stationaire opslag voor zonne-energie. Zo kan een tweede leven van een oude EV-accu bijvoorbeeld gebruikt worden om een thuisbatterij 8 kwh samen te stellen, geschikt voor huishoudelijk gebruik.

Dit proces, ook wel ‘refurbishing’ of ‘repurposing’ genoemd, omvat het testen van de batterijmodules. De goede modules worden samengevoegd tot een nieuw accupakket voor thuisgebruik. Dit verlengt de totale levensduur van de geproduceerde cellen aanzienlijk en maximaliseert het rendement van de oorspronkelijke grondstoffen.

Recycling: De laatste schakel

Uiteindelijk komt er een moment dat een batterij ook voor stationaire opslag niet meer bruikbaar is. In een circulaire economie is dit echter nog steeds niet het einde. Nu start het proces van hoogwaardige recycling.

Oude verwerkingsmethoden waren vaak grof en gericht op het verbranden van materiaal om slechts enkele metalen terug te winnen. Moderne technieken zijn veel geavanceerder en richten zich op het terugwinnen van zoveel mogelijk zuivere grondstoffen.

Er zijn grofweg twee dominante processen:

• Pyrometallurgie: Hierbij worden batterijen verhit bij zeer hoge temperaturen om metalen zoals kobalt, nikkel en koper terug te winnen.
• Hydrometallurgie: Dit is een chemisch proces waarbij de batterijmaterialen worden opgelost in zuren. Hiermee kunnen zeer hoge percentages (soms meer dan 95%) van de kritieke metalen, inclusief lithium, worden teruggewonnen.

Deze teruggewonnen materialen worden vervolgens direct gebruikt voor de productie van gloednieuwe batterijen, waardoor de cirkel weer rond is.

Waarom circulariteit noodzakelijk is

De inzet op hergebruik en recycling is niet slechts een idealistisch streven; het is een noodzaak voor een duurzame toekomst. De voordelen zijn duidelijk en meetbaar.

Vermindering van mijnbouw

Door materialen in de keten te houden, verminderen we de noodzaak voor nieuwe mijnbouwactiviteiten. Het delven van lithium en kobalt gaat vaak gepaard met landschapsvernietiging, hoog waterverbruik en in sommige regio’s slechte arbeidsomstandigheden. Elke gerecyclede batterij verlaagt de druk op deze ecosystemen.

Strategische onafhankelijkheid

Veel grondstoffen voor batterijen komen uit een beperkt aantal landen. Door in te zetten op een circulaire economie creëren we een lokale voorraad van waardevolle materialen (“urban mining”). Dit maakt ons minder afhankelijk van import en geopolitieke spanningen.

Afvalreductie en CO2-winst

Batterijen bevatten chemische stoffen die bij verkeerde verwerking schadelijk zijn voor het milieu. Gecontroleerde recycling voorkomt bodemvervuiling. Bovendien kost het recyclen van materialen vaak minder energie dan het winnen en raffineren van nieuwe grondstoffen, wat leidt tot een lagere totale CO2-voetafdruk van de batterij.

Naar een duurzaam energiesysteem

De thuisbatterij is een onmisbare schakel in de energietransitie, maar we moeten waken voor de ecologische kosten van de productie ervan. De circulaire economie biedt hier het antwoord. Door slim gebruik te maken van de restcapaciteit van elektrische auto’s en in te zetten op geavanceerde recycling, transformeren we een potentieel afvalprobleem in een duurzame energieoplossing.

Wanneer u overweegt te investeren in energieopslag, is het de moeite waard om te kijken naar de herkomst van de batterij. Kiezen voor een systeem dat gebruikmaakt van hergebruikte modules of fabrikanten die een duidelijk recyclingplan hebben, draagt direct bij aan een schonere wereld. Zo zorgen we ervoor dat groene energie ook echt groen blijft, van opwekking tot opslag.